Czym są klauzule niedozwolone?

 

Klauzule niedozwolone, zwane inaczej „klauzule abuzywne” zostały zdefiniowane w art. 385¹ § 1 kodeksu cywilnego. Są to postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały indywidualnie uzgodnienie, określające jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażące naruszające jego interesy.

Należy jednak pamiętać, że klauzule niedozwolone dotyczą relacji konsument – przedsiębiorca, a od 1 stycznia 2021 r. przedsiębiorca – przedsiębiorca (konsument) – o czym przeczytasz tutaj.

 

Katalog klauzul niedozwolonych

 

Przykładowy katalog oceny klauzul niedozwolonych został zawarty w art. 385³ kodeksu cywilnego, tj.:

1. wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie;
2. wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania;
3. wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony;
4. przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy;
5. zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta;
6. uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju;
7. uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie;
8. uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta;
9. przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy;
10. uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie;
11. przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową;
12. wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania;
13. przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy;
14. pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;
15. zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia;
16. nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy;
17. nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego;
18. stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia;
19. przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia;
20. przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy;
21. uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności;
22. przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta;
23. wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.

 

Co zrobić w razie wątpliwości co do zapisów umowy?

 

Jeśli masz wątpliwości czy zapisy znajdujące się w zawartej przez Ciebie umowie nie są prawidłowe możesz zgłosić się do prawnika, który dokona jej analizy. Możesz też sprawdzić czy postanowienia zawarte w Twojej umowie znajdują się w Rejestrze Klauzul Niedozwolonych uznanych prawomocnym wyrokiem SOKiK 

– https://rejestr.uokik.gov.pl

Jeśli wątpliwości się potwierdzą należy przedstawić swoje stanowisko przedsiębiorcy, z którym została zawarta umowa. Możesz odmówić zachowania wynikającego z postanowień uznanych za niedozwolone oraz żądać zachowania zgodnego z umową, ale z pominięciem nieważnych postanowień. Jeśli to nie przyniesie skutku można podjąć dalej idące działania.  

Kolejnym krokiem jest skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego wnosząc pozew o uznanie postanowienia umownego lub wzorca umowy za niedozwolony, w ramach tzw. „kontroli incydentalnej”. Taki pozew składa się do sądu powszechnego (Sądu Rejonowego lub Sądu Okręgowego). W tym przypadku musisz się jednak liczyć z kosztami.

Możesz również zwrócić się do Urzędu Ochrony Praw Konkurencji i Konsumenta (UOKiK), który jest właściwy do prowadzenia postępowań w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Zawiadomienie powinno zostać sporządzone na piśmie i zawierać: wskazanie przedsiębiorcy, któremu zarzucane jest stosowanie niedozwolonych postanowień wzorca umowy, opis stanu faktycznego będącego podstawą zawiadomienia, wskazanie zakwestionowanego postanowienia, uprawdopodobnienie niedozwolonego charakteru klauzuli oraz dane identyfikujące zgłaszającego zawiadomienie. Ponadto w zawiadomieniu należy wskazać, czy konsument podejmował kontakt z przedsiębiorcą w celu usunięcia kwestionowanej klauzuli ze wzorca umowy i jakie w tym zakresie stanowisko zajął przedsiębiorca. 

Pamiętaj jednak, aby nie lekceważyć swoich wątpliwości, gdyż może to mieć negatywne i niekiedy nieprzyjemne konsekwencje.

Pamiętaj, że umowa jest bardzo ważną czynnością prawną łączącą jej strony. Prawidłowe jej sporządzenie powoduje oszczędzenie czasu, pieniędzy i zbędnych nerwów. Dlatego zawsze czytaj co podpisujesz, a w razie wątpliwości zapytaj – nie śpiesz się, gdyż może Cię to sporo kosztować.

 

Konsekwencja zawarcia klauzuli niedozwolonej

 

W przypadku, kiedy okaże się, że w umowie są klauzule niedozwolone nie wiążą one stron umowy. Pamiętaj natomiast, że nie oznacza to nieważności całej umowy, a jedynie zawartych zapisów umownych uznanych za niedozwolone. Ponadto nie dotyczy to postanowień określających główne oświadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenia, o ile zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Jeśli o podejrzeniu zawarcia klauzul niedozwolonych zostanie zawiadomiony UOKiK i podejrzenia te się potwierdzą Prezes UOKiK wyda decyzję o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone i zakazie jego wykorzystania, oraz może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu stosowania klauzul niedozwolonych przy czym zobowiąże przedsiębiorcę do składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji zobowiązań. Prezes UOKiK może również nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10 % obroku osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, nawet jeśli przedsiębiorca działał nieumyślnie.

Warto zaznaczyć, że przed nowelizacją Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (tj. 17 kwietnia 2016 r.) o uznaniu postanowień umowy za niedozwolone decydował SOKiK. Po zmianach uprawnienie to przysługuje Prezesowi UOKiK.

 

Art. 138 b § 1 Kodeksu wykroczeń

„Kto, będąc zobowiązany na mocy orzeczenia sądu do zaniechania wykorzystywania lub do odwołania zalecenia stosowania ogólnych warunków umów albo wzoru umowy, nie stosuje się do tego obowiązku, zawierając w umowie niedozwolone postanowienia umowne, podlega karze grzywny.”

 

Przykładowe postanowienia uznane przez SOKiK za niedozwolone

 

“W przypadku opóźnień Pożyczkobiorcy w spłacie pożyczki Pożyczkodawca ma prawo raz dziennie telefonicznie upomnieć Pożyczkobiorcę do spłaty pożyczki. Za każdy telefon do Pożyczkobiorcy Pożyczkodawca nalicza opłatę w wysokości 100 zł”

                                                                                                                                                                             Nr postanowienia: 7757

 

“W przypadku opóźnień Pożyczkobiorcy w spłacie pożyczki Pożyczkodawca ma prawo wysłać jedno wezwanie dziennie do spłaty pożyczki za pomocą poczty tradycyjnej oraz mailowej na adresy podane w umowie. Za każde wezwanie Pożyczkodawca nalicza opłatę w wysokości 100 zł”

                                                                                                                                                                            Nr postanowienia: 7756

 

“Od niespłaconej w terminie raty Pożyczkobiorca zapłaci Pożyczkodawcy opłaty karne w wysokości 200 złotych w stosunku dziennym”

                                                                                                                                                                           Nr postanowienia: 7754

 

“Nabywca zobowiązuję się do przejęcia praw i obowiązków Dewelopera wynikających z odpowiednich umów zawartych przez Dewelopera z dostawcami mediów”

                                                                                                                                                                          Nr postanowienia: 7437

 

“Strony oświadczają, że wobec zawarcia niniejszej umowy – przewidziane w Umowie Deweloperskiej prawa odstąpienia wygasają, a także nie przysługują im względem siebie żadne roszczenia o zapłatę odsetek za opóźnienie w płatnościach lub kar umownych, a w razie istnienia takich roszczeń, zrzekają się ich dochodzenia”

                                                                                                                                                                          Nr postanowienia: 7429 

 

“W przypadku oczywiście nieuzasadnionej reklamacji Zamawiający zostanie obciążony kosztami podjętych czynności ekipy serwisowej”

                                                                                                                                                                          Nr postanowienia: 7426

 

“Wszystkie koszty powstałe przy realizacji zasadnej reklamacji gwarancyjnej obciążają Wykonawcę”

                                                                                                                                                                           Nr postanowienia: 7425

 

“Właściciel sklepu zastrzega sobie prawo do zmiany treści regulaminu bez konieczności powiadamiania użytkowników”

                                                                                                                                                                           Nr postanowienia: 7409