16 września 2021 r. wchodzą w życie znowelizowane przepisy, wprowadzone ustawą z 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 1491). Zamiany dotyczą art. 156 i art 158 k.p.a.
Co się zmieni?
Przed zmianą nie stwierdzało się nieważności decyzji po upływie 10 lat, jedynie gdy decyzja:
- została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości;
- dotyczyła sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną albo sprawy, którą załatwiono milcząco;
- została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie;
- zawierała wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.
Zmiana skutkuje pozbawieniem możliwości zaskarżenia decyzji wcześniej nieobjętych upływem terminu 10 lat, tj. wydanych bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, niewykonalnych w dniu jej wydania i ich niewykonalność ma charakter trwały oraz decyzji, które w razie ich wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą.
Kolejna istotna zmiana polega na wprowadzeniu nowego zapisu art. 158 k.p.a. Zgodne z jego treścią nie będzie już możliwe wszczęcie postępowanie stwierdzającego nieważność decyzji, jeśli od jej dostarczenia lub ogłoszenia minęło więcej niż 30 lat.
Przepisy przejściowe
Zgodnie art. 2 ustawy z dnia 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego, do postępowań administracyjnych w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji lub postanowienia, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie tej ustawy ostateczną decyzją lub postanowieniem, stosuje się przepisy w nowym brzmieniu. Natomiast postępowania administracyjne w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji lub postanowienia, wszczęte po upływie 30 lat od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji lub postanowienia i niezakończone przed dniem wejścia w życie nowelizującej ustawy ostateczną decyzją lub postanowieniem, zostaną umarzone się z mocy prawa.
skąd te zmiany?
Zmiany są następstwem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 maja 2015 r. (sygn. akt P 46/13, Dz.U. z 2015 r. poz. 702), który orzekł, że “Art. 156 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267, ze zm.) w zakresie, w jakim nie wyłącza dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa, gdy od wydania decyzji nastąpił znaczny upływ czasu, a decyzja była podstawą nabycia prawa lub ekspektatywy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.”.
Ponadto Trybunał wskazał na konieczność dokonania wykładni art. 156 § 2 w zw. z § 1 pkt 2 in fine k.p.a. nie tylko z uwzględnieniem zasady praworządności, przewidzianej w art. 7 Konstytucji RP, ale również z uwzględnieniem, zasady pewności prawa oraz zasady zaufania obywatela do państwa, wynikających z art. 2 Konstytucji RP.
“Jestem przekonany, że wraz z moim podpisem kończy się epoka chaosu prawnego – epoka mafii reprywatyzacyjnych, niepewności milionów Polaków i braku poszanowania dla elementarnych praw obywatelek i obywateli naszego kraju. Wierzę bowiem w państwo dające obywatelom ochronę przed niesprawiedliwością.“
Stanowisko Prezydenta RP
O ile cel zmian był podyktowany wskazanym wyrokiem TK czy też zniwelowaniem procederu “dzikiej reprywatyzacji”, to nowe zapisy ustawy zamknęły prawowitym spadkobiercom drogę do odzyskania należnej im własności bądź rekompensaty za ich utratę. Ponadto problem może dotkać również osoby poszkodowane każdą inną decyzją administracyjną.
Inna droga odwoławcza?
Możliwe zatem będzie dochodzenie swoich praw na drodze europejskiej, po wyczerpani wszelkiej drogi odwoławczej w Polsce, poprzez złożenie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu oraz do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu w związku z naruszeniem praw człowieka, a także prawa europejskiego.
