Osoba, która popełniła przestępstwa nie zawsze musi stanąć przed sądem na rozprawie. Polska procedura karna w art. 335 Kodeksu postępowania karnego (k.p.k.) przewiduje możliwość tzw. Skazania bez rozprawy. Jest to możliwe na wniosek oskarżyciela publicznego (m. in. prokuratora) lub na wniosek oskarżonego lub jego obrońcy. 

 

Kiedy to prokurator wyciągnie rękę ?

 

Jeśli zostaną spełnione pewne warunku prokurator może wystąpić z wnioskiem o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy. Ma to miejsce w dwojaki sposób, tj. złożenie samodzielnego wniosku lub złożenie wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy stanowiącego załącznik do aktu oskarżenia.

Z takiego rozwiązania może skorzystać prokurator jeśli oskarżonemu zarzuca się występek, czyli czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5000 zł, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc, ale nie dłuższą niż 3 lata.

 

Kolejnym warunkiem jest istnienie faktu, że okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.

 

Warunkiem zależnym od rodzaju wniosku prokuratora jest fakt przyznania się oskarżonego do winy, a mianowicie aby prokurator wystąpił z samodzielnym wnioskiem o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy konieczne jest przyznanie się do winy oskarżonego. W przypadku wystąpienia z takim wnioskiem, stanowiącym załącznik do aktu oskarżenia taki warunek nie musi być spełniony.

Nie jest możliwe skorzystanie z takiego trybu, jeśli nie zostanie zawarte porozumienie procesowe między oskarżonym, a prokuratorem co do wymiaru kary i innych konsekwencji prawnych za popełniony czyn. Do porozumienia dochodzi bez udziału pokrzywdzonego oraz jego pomocnika, jednak pokrzywdzonemu przysługuje prawo do wniesienia sprzeciwu.

 

Treść takiego porozumienia powinna zostać zaakceptowana przez oskarżonego w formie oświadczenia złożonego na piśmie lub ustnie do protokołu przesłuchania przez oskarżonego bądź końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania, nawet jeśli uzgodnień co do treści porozumienia z prokuratorem dokonuje jego obrońca.

 

Nie może być przedmiotem negocjacji między prokuratorem, a oskarżonym lub jego obrońcą kwestia kwalifikacji prawnej, tj. za jaki czyn, z jakiego artykułu popełnione zostało przestępstwo

 

Jak to wygląda w praktyce

 

Samodzielny wniosek o ukaranie prokurator może złożyć, jeśli oskarżony przyznaje się do winy, a w świetle jego wyjaśnień okoliczności popełnienia przestępstwa ani wina nie budzą wątpliwości. Prokurator może w takiej sytuacji zaniechać dalszych czynności dowodowych lub też ograniczyć je do niezbędnego minimum, jednak zobowiązany jest zawsze przeprowadzić czynności niecierpiących zwłoki i czynności, których nie będzie można powtórzyć. 

Prokurator występuje do sądu z wnioskiem o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionej z oskarżonym kary lub innych środków przewidzianych za zarzucany mu występek. Do takiego wniosku prokuratury załącza akta oraz oświadczenie pokrzywdzonego o braku sprzeciwów na wydanie wyroku skazującego na warunkach określonych wniosków (jeśli takiego świadczenia nie będzie, sąd powinien uznać obecność pokrzywdzonego na posiedzeniu za obowiązkową i odebrać od oskarżonego oświadczenie o braku takiego sprzeciwu). Oskarżony może cofnąć zgodę na skazanie bez przeprowadzenia rozprawy do czasu rozpoznania przez sąd wniosku prokurator.

 

Sąd może takiego wniosku nie uwzględnić i zwrócić go prokuratorowi. Jeśli przyczyną zwrotu takiego wniosku przez sąd było nie naprawienie szkody przez oskarżonego, gdy sprzeciwił się temu pokrzywdzony lub jeśli nie została dokonana zmiana wniosku sugerowana przez sąd albo oskarżony jej nie zaakceptował, prokurator może ponownie wystąpić z takim wnioskiem. Jeśli sąd zwrócił wniosek z innych przyczyn prokurator może jedynie wnieść akt oskarżenia albo umorzyć postępowanie.

W przypadku uwzględnienia wniosku, sąd wyznaczy termin posiedzenia, na którym zostanie wydany wyrok. Na posiedzeniu mogą być obecni prokurator, pokrzywdzony oraz jego pełnomocnik, oskarżony oraz jego obrońca. Chodź udział w posiedzeniu nie jest obowiązkowy, sąd może uznać taką konieczność, w szczególności jeśli uzależnia uwzględnienie wniosku od naprawienia szkody przez oskarżonego lub od zadośćuczynienia pokrzywdzonemu za doznaną krzywdę.

W przypadku, kiedy prokurator występuje z wnioskiem o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy, a sąd go nie uwzględni, to kieruje sprawę do rozpoznania na zasadach ogólnych. 

 

Oskarżony również może wyjść z inicjatywą

 

Wniosek o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy może złożyć również oskarżony lub jego obrońca po wniesienia aktu oskarżenia przez prokuratora. Należy jednak pamiętać, że z wnioskiem takim należy wystąpić przed doręczeniem zawiadomienia o terminie rozprawy (art. 338a k.p.k.). 

Można natomiast złożyć wniosek do sądu o skazanie bez przeprowadzenia postępowania dowodowego i wymierzenie określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego w ramach dobrowolnego poddania się karze na podstawie art. 387 § 1 k.p.k. Taki wniosek można natomiast złożyć najpóźniej do chwili zakończenia przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej.

 

 

Możliwe jest to w następujących przypadkach: 

• oskarżonemu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nie przekraczającą 15 lat pozbawienia wolności;
• oskarżony złożył wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie określonej kary lub innego środka reakcji karnej; 
• wniosek został złożony w określonym terminie, to jest najpóźniej do chwili zakończenia przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej;
• okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte;
• nie sprzeciwi się temu prokurator i pokrzywdzony należycie poinformowany o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego takiego wniosku;
• okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości; postawą skazanego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.

Wniosek złożony przez oskarżonego powinien zawierać konkretne postulaty co do rodzaju i wysokości kary oraz innych środków reakcji karnej.

 

Inicjatywa sądu

 

Sąd po otrzymaniu wniosku o skazaniu bez przeprowadzenia rozprawy bada, czy zostały spełnione przesłanki do jego wydania, tj.:

• Czy oskarżony w swoich wyjaśnieniach przyznaje się do winy.
• Czy w świetle relacji oskarżonego wina i okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości.

Niezależnie od treści wyjaśnień oskarżonego sąd zobowiązany jest zbadać, czy jest on rzeczywiście winny zarzucanego mu przestępstwa.

• Czy oskarżony prezentuje postawę, wskazującą na spełnienie celów postępowania.

Chodzi m.in. o krytyczny stosunek oskarżonego do popełnionego czynu, wyrażenie skruchy, chęci naprawienia szkody lub zadośćuczynienia wyrządzonej krzywdzie.

• Czy uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego.
• Czy oskarżony akceptuje treść uzgodnionego wniosku i podtrzymuje zgodę na wydanie wyroku bez przeprowadzenia rozprawy.
• Czy pokrzywdzony nie sprzeciwia się uwzględnieniu przez sąd wniosku.

 

Sąd obowiązany jest również badać prawidłowość kwalifikacji prawnej czynu, a także to, czy np. we wniosku został wskazany środek karny, który w danej sprawie powinien być obligatoryjnie orzeczony W przypadku braku wniosku w tym zakresie, możliwe jest odroczenie posiedzenia, , w celu jego uzupełnienia.

Sąd nie przeprowadza również postępowania dowodowego.

 

Czy można się odwołać ?

 

Podejmując decyzję o skorzystania z opisanej formy skazania, należy pamiętać, że w świetle takich przywilejów jak szybkie „załatwienie sprawy”, bez ciągnących się miesiącami czy latami postępowań, stresem wiązanym z obecnością w sądzie, godzimy się na pewne ograniczenia. 

Prokurator uzgadniając z oskarżonym treść takiego wniosku poucza go o treści art. 447 § 5 k.p.k.

Zgodnie z treścią tego artykułu oskarżony wnosząc apelację od wyroku nie może powołać się na fakt orzeczenia wobec niego niewspółmiernej kary, jak również, że ustalenia faktyczne przyjęte za podstawę złożenia wniosku, były błędne. Podstawa zaskarżenia zostaje ograniczona jedynie do zarzutów obrazy prawa materialnego i procesowego oraz bezwzględnych przyczyn odwoławczych.

 

Ustawodawca przewiduje zatem możliwość zaskarżenia takiego wyroku, ale jednocześnie znacznie go ogranicza. Dlatego przed podjęciem decyzji o skorzystaniu z możliwości skazania bez przeprowadzenia rozprawy należy ją bardzo dobrze przemyśleć, gdyż akceptując warunki porozumienia ostatecznie godzimy się z wysokością kary. Należy pamiętać, że fakt skorzystania z takiej formy skazania nie musi wiązać się z niższą karą.