Testament stanowi jedyną formę rozporządzania majątkiem na wypadek śmierci z jednocześnie ograniczając dziedziczenie ustawowe. Spadkobierca w testamencie może powołać spadkobierców do spadku (całości lub części jego majątku), zawrzeć zapisy lub polecenia. Testamentem można również powołać fundację.
Czym jest zapis windykacyjny?
Zapis windykacyjny jest rozrządzeniem testamentowym i musi dotyczyć konkretnego składnika majątku. Jest to, jak sama nazwa wskazuje zapis, który umieszcza się w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego, którym spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba (zapisobierca) nabywa przedmiot zapisu w chwilą otwarcia spadku (tj. z chwilą śmierci spadkodawcy).
W uproszczeniu zapis windykacyjny oznacza, że przedmiot wskazany w nim przechodzi na własność osoby wskazanej w tym zapisie z chwilą śmierci spadkodawcy i nie wchodzi do tzw. masy spadkowej i nie podlega dziedziczeniu z zapisu zwykłego testamentu czy ustawowemu na zasadach ogólnych. Natomiast zapis staje się ostateczny albo wskutek złożenia przez zapisobiercę oświadczenia o przyjęciu zapisu, albo po upływie 6 miesięcy od dowiedzenia się przez niego o otrzymaniu zapisu.
§ 2. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
1) rzecz oznaczona co do tożsamości;
2) zbywalne prawo majątkowe;
3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności;
5) ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego?
Zapis windykacyjny dotyczy zawsze jednego, konkretnego przedmiotu (rzeczy lub prawa). Wskazany powyżej przepis wskazuje co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego, wskazane w nim czegoś innego będzie skutkowało nieważnością takiego zapisu.
Aby wyjaśnić treść przepisu:
- rzecz oznaczona co do tożsamości to – np. konkrety samochód lub nieruchomość;
- zbywalne prawa majątkowe – np. użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawa z umowy, wierzytelności, prawa własności przemysłowej, prawa autorskie i prawa pokrewne, udziały w spółce z o.o., akcje, obligacje i inne papiery wartościowe;
- przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
- ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności – np. w drodze zapisu windykacyjnego może dojść do ustanowienia służebności gruntowej, służebności osobistej, a nawet służebności przesyłu;
- ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej – prawa i obowiązki zmarłego wspólnika przechodzą na zapisobiorcę.
Jak właściwie sporządzić zapis windykacyjny?
Przede wszystkim zapis windykacyjny powinien być sporządzony przed notariuszem, w formie aktu notarialnego. Dla ważności zapisu windykacyjnego jest również niezbędne, aby postanowienie testamentu było prawidłowo sformułowane. Spadkodawca może zapisać jedynie te przedmioty, do które w chwili śmierci posiadał prawo własności. Brzmienie zapisu windykacyjnego nie może pozostawiać wątpliwości co do następujących kwestii:
- precyzyjne określenie przedmiotu zapisu;
- dokładne wskazanie zapisobiorcy.
Nie jest również dopuszczalne ustanowienie przedmiotem zapisu windykacyjnego kilku rzeczy i wskazanie w takim zapisie postanowienia, zgodnie z którym to sam zapisobierca ma wybrać jedną z tych rzeczy. Nie można również uzależniać nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego od spełnienia warunku lub terminu (np., że syn odziedziczy samochód, jeśli skończy studia).
Skutki nieważności zapisu windykacyjnego?
Jeśli treść zapisu windykacyjnego jest spowodowana nieważnością całego testamentu nieważność dotyczy więc całego testamentu. Jeśli natomiast nieważność dotyczy tylko konkretnego postanowienia o ustanowienia zapisu to skutki nieważności będą dotyczyły tylko tego postanowienia i nie będzie to miało wpływu na całość testamentu.
Nieważność zapisu windykacyjnego, nieprowadząca do nieważności całego testamentu będzie prowadzić do uznania takiego zapisu jako “zapis zwykły”, czyli jak zwykły testament. Natomiast zapisobiorcy będzie przysługiwać roszczenie wobec innych spadkobierców o spełnienie roszczenia wskazanego w zapisie windykacyjnym jako spełnienie ostatniej woli spadkodawcy.
Czy można podważyć zapis windykacyjny?
Podważenie zapisu windykacyjnego jest możliwe poprzez uznanie zapisobiorcy jako niegodnego do takiego zapisu. Jest to procedura trudna i wymaga od innych spadkobierców wystąpienia na drogę postępowania sądowego i wykazania przez nich, że zapisobiorca jest niegodny, aby stać się właścicielem danego przedmiotu po spadkodawcy.
Zapis windykacyjny można również podważyć jeśli będą miały miejsce okoliczności świadczące o jego bezskuteczności lub nieważności.
Kiedy zapis windykacyjny jest nieskuteczny?
Zapis windykacyjny będzie bezskuteczny między innymi, kiedy zaistnieją poniższe okoliczności:
- zapisobierca odrzuci zapis;
- zapisobierca nie żyje w chwili otwarcia spadku;
- zapisobierca jest poczęty w chwili otwarcia spadku, lecz nie urodzi się żywy;
- zapisobierca będący osobą prawną (np. spółką) nie istnieje w chwili otwarcia spadku;
- zapisobierca będący fundacją ustanowioną w testamencie nie zostanie wpisany do rejestru w ciągu 2 lat od ogłoszenia testamentu;
- w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu windykacyjnego nie należy do spadkodawcy;
- w chwili otwarcia spadku spadkodawca był zobowiązany do zbycia przedmiotu zapisu;
- w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością nie należał do spadkodawcy albo był on zobowiązany go zbyć;
- w chwili otwarcia spadku, gdy przedmiotem zapisu windykacyjnego jest ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej, umowa spółki osobowej nie przewiduje przeniesienia na inna osobę ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej;
- w chwili otwarcia spadku, gdy przedmiotem zapisu windykacyjnego jest ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej, brak jest pisemnych zgód wszystkich wspólników na przeniesienie ogółu praw i obowiązków zmarłego wspólnik na zapisobiercę windykacyjnego;
- zapisobierca windykacyjny zostanie uznany za niegodnego.
Kancelaria specjalizuje się w prawie spadkowym, cywilnym, obsłudze spółek oraz prawie gospodarczym. Jeśli potrzebujesz pomocy profesjonalnych pełnomocników skontaktuj się z Kancelarią.