Niezależnie od władzy rodzicielskiej każdy z rodziców ma nie tylko prawo, ale również obowiązek utrzymywania kontaktów z dzieckiem. 

Art. 113¹ § 1 i 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

„Przesłanką ustalenia kontaktów rodzica z dzieckiem jest stałe przebywanie dziecka u jednego z rodziców albo sprawowanie pieczy nad dzieckiem przez opiekuna innego niż rodzic bądź przebywanie dziecka w pieczy zastępczej”

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim (II Ca 594/14, LEX nr 1852951) stwierdził, że przez utrzymywanie kontaktów należy rozumieć osobistą styczność z dzieckiem, polegającą przede wszystkim na wspólnym spędzaniu czasu rodzica z dzieckiem, zarówno w miejscu stałego pobytu dziecka, jak i poza nim. Wspólne spędzanie czasu z dzieckiem, cechuje się bezpośrednio stycznością z dzieckiem oraz możliwością nawiązania z nim kontaktu emocjonalnego, umożliwiającego przekazanie treści i postaw emocjonalnych stanowi najważniejszy przejawy utrzymywa kontaktów. Kontakty z dzieckiem oznaczają także utrzymywanie z dzieckiem komunikacji, w każdej formie, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej ułatwiających porozumiewanie się na odległość.

Niezależnie od sprawowanej władzy rodzicielskiej – pełnej, ograniczonej, zawieszonej i pozbawionej rodzice mają prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Prawo to może zostać ograniczone, bądź wyłączone jedynie z uwagi na dobro dziecka.

W sytuacji pozostawania dziecka pod stałą pieczą jednego z rodziców podstawowym sposobem ustalenia kontaktów dziecka z drugim z rodziców jest porozumienie rodziców, co warto w pierwszej kolejności rozważyć. Dopiero, jeżeli między rodzicami nie ma porozumienia co do uregulowania kontaktów, właściwy do rozstrzygnięcia tej kwestii jest sąd opiekuńczy. 

Sąd i rodzice określając sposób kontaktów, są zobowiązani kierować się przede wszystkim dobrem dziecka i brać pod uwagę jego rozsądne życzenia.

Co należy zrobić aby ustalić kontakty?

Aby ustalić kontakty z dzieckiem na drodze sądowej należy złożyć wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem.

Kiedy złożyć wniosek?

Wniosek można złożyć wraz z wnoszeniem pozwu o rozwój, po orzeczeniu rozwodu, jak i w trakcie toczącego się postępowania.

Ważne !

Przy składaniu wniosku o zasądzenie alimentów wniosek o ustalenie kontaktów należy złożyć osobno. Oba wnioski są rozpatrywane w odrębnych postępowaniach.

Gdzie złożyć wniosek?

Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem należy złożyć do Sądu Rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka lub jego zwykłego pobytu.

Art. 26 Kodeksu cywilnego

„§ 1. Miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej.

§ 2. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy.

Jeśli wniosek składamy w trakcie toczącego się postępowania należy powołać się na sygnaturę sprawy rozwodowej (jeśli jest nam znana) i ów wniosek złożyć do Sądu Okręgowego, który rozpoznaje sprawę rozwodową.

Co powinien zawierać wniosek?

Wniosek powinien zawierać podstawowe jego elementy, tj.:

• miejscowość i datę; 
• właściwy sąd;
• określenie stron postępowania, czyli wnioskodawca (osoba składająca wniosek) i uczestnik (rodzic pod którego stałą piecza pozostaje dziecko);
• oznaczenie rodzaju pisma  – „Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem”;
• żądanie, wskazując w jaki sposób mają odbywać się kontakty z dzieckiem (w jakie dni, godziny, szczególne okazje, święta, ferie, urodziny, itp.);
• uzasadnienie, w której warto jest określić relacje stron, sytuację rodzinną dziecka, więzi z dzieckiem;
• ewentualne wnioski dowodowe;
• podpis;
• załączniki (np. dowód uiszczenia opłaty od wniosku).

Opłaty sądowe

Wniosek podlega opłacie w kwocie 100 zł (przed nowelizacją przepisów wynosił 40 zł), którą należy uiścić na rachunek bankowy danego sądu, wskazany na jego stronie internetowej.

Należy pamiętać, że jeśli składamy taki wniosek wraz z wnioskiem o zabezpieczenie kontaktów należy uiścić opłatę za oba wnioski, czyli 200 zł (2 x 100 zł). O zabezpieczeniu kontaktów tutaj.

Konsekwencje nieprzestrzegania postanowienia o ustaleniu kontaktów

Nieprzestrzeganie postanowienia sądu może być spowodowane czynnikami, na które osoba zobowiązana do jego przestrzegania nie ma wpływu (np. obowiązki służbowe, nagłe nieprzewidziane sytuacje, itp.) lub z powodów celowego postępowania.

W takich przypadkach sąd może zagrozić nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej osobie, pod której pieczą dziecko pozostaje – na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem lub osobie uprawnionej do kontaktu z dzieckiem albo osobie, której tego kontaktu zakazano – na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje.

Można wystąpić również do sądu z wnioskiem o zmianę kontaktów.

Art. 113⁵ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego 

„Sąd opiekuńczy może zmienić rozstrzygnięcie w sprawie kontaktów, jeżeli wymaga tego dobro dziecka”.

W przypadku celowego nieprzestrzegania postanowień, unikania kontaktów lub ich utrudniania przez rodzica, poza powyżej wskazanymi konsekwencjami, można wystąpić do sądu z wnioskiem o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej. Decyzji takiej nie należy jednak opierać na kilku uchybieniach, a jedynie na stale powtarzających się sytuacjach.

Art. 111 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego 

„Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców”. Natomiast zgodnie z § 1a „sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, w szczególności, gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem”.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że prawo do kontaktów z dzieckiem ma zastosowanie do relacji dziecka z rodzeństwem, dziadkami, powinowatymi w linii prostej oraz innymi osobami, jeżeli sprawowały przez dłuższy czas nad nim pieczę. 

Postępowanie cywilne przewiduje również możliwość zabezpieczenia kontaktów rodzica z dzieckiem. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia kontaktów może zostać wniesiony w sytuacji, gdy rodzic nie ma możliwości kontaktów z dzieckiem lub gdy działania rodzica, pod którego pieczą dziecko pozostaje, powodują niemożność prawidłowej realizacji kontaktów z dzieckiem.

Jest to bardzo dobre rozwiązanie, chociażby biorąc pod uwagę fakt, że postępowanie może ciągnąć się miesiącami, a rodzice nie potrafią się porozumieć w kwestii kontaktów z dzieckiem.